Vô thường là gì? Hiểu đúng như thế nào trong Phật giáo

Vô thường là gì

Xin thương nhau giữa cuộc đời vô thường

Vô thường là gì? Có nghĩa là mọi sự đều thay đổi, không có sự vật nào bất biến trong hai thời điểm nối tiếp nhau. Vì nó thay đổi mỗi phút giây, nên chúng ta không thể mô tả một cách chính xác là lúc này nó giống hay khác với lúc trước đây.

Hôm nay, khi chúng ta tắm lại trong dòng sông mà ta đã tắm bữa qua, dòng sông có còn là dòng sông cũ hay không? Triết gia Heraclitus đã nói: “Chúng ta không thể tắm hai lần trong cùng một dòng sông ”. Ông ta nói đúng. Nước sông hôm nay hoàn toàn khác với nước sông mà chúng ta tắm hôm qua, dù đó vẫn là một con sông. Khi đức Khổng Tử đứng nhìn dòng sông trôi chảy, Ngài đã nói: “Thệ giả như tư phù, bất xả trú dạ!” (Ôi, nước sông trôi ngày đêm, không bao giờ ngưng nghỉ sao!)

Sự giác ngộ về vô thường giúp ta vượt thoát được các ý niệm. Nó giúp ta vượt lên trên được ý niệm về giống nhau hay khác nhau, đi hay đến. Nó cũng giúp ta nhìn được là dòng sông bữa nay không giống cũng không khác dòng sông hôm qua. Nó cho ta thấy rằng ngọn nến ta thắp bên giường ngủ tối nay không phải là ngọn nến còn đang cháy buổi sớm ngày mai. Lửa nến đó không phải là hai ngọn mà cũng không phải là một ngọn lửa.

Thân vô thường, tâm vô thường, hoàn cảnh vô thường.

Tâm vô thường là gì?

Tâm vô thường là tâm luôn thay đổi, lúc vui lúc buồn, lúc mừng lúc giận, hỷ nộ ái ố. Con người thường lầm tưởng những suy nghĩ lộn xộn, linh tinh là tâm của mình nhưng thực chất đó chỉ là tâm hư vọng không phải tâm chân thật.

Tâm của mỗi người đều thay đổi nhanh chóng theo sự chi phối và tác động từ ngoại cảnh như con người, xã hội. Một phút trước, ta còn cảm thấy vui vẻ, yêu đời nhưng một khắc sau thì lại buồn bã, chán nản vì chuyện này chuyện kia.

Có người cho rằng vô thường khiến chúng ta bi quan và đánh mất những điều đáng quý. Vậy mục đích, động lực sống của chúng ta là gì? Nếu nhìn nhận theo một khía cạnh khác thì chúng ta sẽ thấy vô thường là một sự cứu rỗi.

Đời vô thường

Đời vô thường nghĩa là cuộc đời luôn vạn biến, thay đổi không ngừng. Con người ta không thể nào biết chắc sự việc sẽ xảy đến trong tương lai. Sự sống có giới hạn. Đồng nghĩa, chúng ta cũng có quyền sống sao cho thật có ích, thật hạnh phúc và tỏa sáng với chính mình.

Rõ ràng, ai cũng chỉ có một cuộc đời. Một kiếp người luân hồi vạn biến, không ai có thể khẳng định cuộc sống của mình là một đường hoa rực rỡ.

Vậy nên, thay vì ghen ghét, đố kị người khác, hãy học cách làm cho mình trở nên thật hạnh phúc. Bởi lẽ, ai cũng chỉ có một lần để sống.

Hoa vô thường là gì

Hoa vô thường là một loại hoa cảnh, làm rau ăn và là một loại thảo dược ưa chuộng tại Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới. Hoa vô thường hay còn tên gọi khác là hoa Bụp giấm, có tên khoa học là Hibiscus sabdariffa L.

Hoa vô thường có rất nhiều công dụng tốt. Cây được sử dụng phần đài quả và lá làm rau chua thay cho giấm chua.

Cây có đặc tính không kén đất, ưa đất đồi núi, khí hậu nóng ẩm. Đài hoa Bụp giấm còn có tác dụng chống co thắt cơ trơn, thư giãn cơ trơn tử cung, hạ huyết áp và có tính kháng sinh, trị ho.

Quán vô thường là gì

Quán vô thường là một phương pháp thực hành trong Phật giáo nhằm chứng nghiệm về nguyên lý vô thường.

Quán vô thường nghĩa là ta quán chiếu sự vật, hiện tượng về nguyên lý vô thường. Điều đó giúp ta kiểm nghiệm rõ ràng hơn về tính vô thường trong đời sống.

Có nhiều cách để thực hành quán vô thường. Chẳng hạn như việc ta quán chiếu thân thể là vô thường, quán tâm là vô thường.

Thực hành quán vô thường là phương pháp rõ ràng nhất để ta ý thức được ở thời điểm hiện tại, những điều chúng ta đang có đều vô cùng quý giá. Việc gìn giữ, trân trọng và nuôi dưỡng nó là một điều cần thiết.

Bên cạnh đó, thực tập quán vô thường cũng giúp ta tránh được trạng thái tuyệt vọng, chán nản khi cuộc đời không xảy ra như ý muốn. Mọi thứ là vô cùng, khi biết chuyển hóa thì ngày mai sẽ có sự thay đổi.

Vô thường làm cho mọi sự đều có cơ hội

Chúng ta thường buồn rầu và đau khổ rất nhiều khi sự vật thay đổi. Nhưng sự thay đổi, sự vô thường có khía cạnh tích cực của nó. Nhờ vô thường mà mọi sự vật mới có cơ hội. Đời sống nhờ vô thường mới hiện hữu. Nếu hạt bắp không vô thường thì hạt bắp không bao giờ có thể biến thành một cây bắp. Nếu không vô thường thì cây bắp không thể cho ta trái bắp để ăn được. Nếu con gái quí vị không thay đổi thì nó không thể lớn lên để trở thành một phụ nữ. Và cháu bạn sẽ không bao giờ ra đời. Vậy, thay vì than vãn về vô thường, chúng ta nên nói: “Hoan nghênh vô thường, chúc vô thường sống lâu ”. Chúng ta hãy sung sướng. Khi thấy được phép lạ của vô thường, nỗi đau buồn của chúng ta sẽ qua đi.

Vô thường cũng cần được hiểu bằng ánh sáng của liên hệ tương tức. Vì mọi sự đều liên quan mật thiết với nhau, chúng luôn luôn có ảnh hưởng vào nhau. Người ta thường nói rằng tiếng cánh bướm đập ở bên này quả đất có thể ảnh hưởng tới khí hậu ở bán cầu bên kia. Mỗi sự vật đều không cố định vì chúng chịu ảnh hưởng của các sự vật khác với nó.

Thực tập vô thường

Vô minh là không biết vô thường, sinh diệt

Tất cả chúng ta đều có thể hiểu vô thường bằng trí óc, nhưng như thế không hiểu được chân nghĩa của nó. Trí não không đưa chúng ta tới giải thoát. Khi chúng ta vững chãi và có định lực, ta có thể thực tập nhìn sâu. Khi nhìn sâu và hiểu được bản chất của vô thường, ta có thể quán chiếu về cái hiểu biết sâu xa đó. Như vậy cái hiểu về vô thường trở thành một phần của con người chúng ta – Nó trở thành sự thực tập hàng ngày của ta. Chúng ta phải duy trì sự giác ngộ về vô thường đó để có thể nhìn thấy và sống với vô thường trong mọi lúc. Nếu chúng ta thiền quán về đối tượng vô thường, ta sẽ nuôi dưỡng được tri giác về vô thường khiến cho nó sống trong ta hàng ngày. Tu tập như thế, vô thường sẽ là chiếc chìa khóa mở cho ta cánh cửa vào chân lý thực tại.

Chúng ta cũng không thể chỉ giác ngộ về vô thường một chốc lát rồi lại đóng cánh cửa hiểu biết đó lại, và nhìn mọi sự thường hằng bất biến như xưa. Hầu như chúng ta nhiều lần đối xử với con cái như thể chúng sẽ sống cùng nhà với ta hoài hoài. Chúng ta không bao giờ nghĩ vài năm sau, chúng sẽ lấy chồng, lấy vợ và thành lập gia đình riêng của chúng. Vậy nên chúng ta không trân quý những giờ phút con trẻ còn ở nhà với chúng ta.

Tôi biết có nhiều phụ huynh có con tới tuổi mười tám hay mười chín là chúng rời xa gia đình, tách ra sống riêng. Cha mẹ mất con và cảm thấy rất buồn bã. Họ không biết quý những giờ phút sống gần con. Vợ chồng cũng vậy. Bạn nghĩ người phối ngẫu sẽ cứ ở bên bạn suốt đời. Nhưng vì sao bạn lại tin chắc như thế? Chúng ta thực sự không thể biết trong hai, ba mươi năm hay trong bao lâu nữa, người bạn đời của ta sẽ ở đâu. Thực tập về vô thường hàng ngày là chuyện thật sự quan trọng.

Trích trong sách “Không diệt không sinh đừng sợ hãi”

Thiền sư Thích Nhất Hạnh