IPO là thuật ngữ không mấy xa lạ với nhà đầu tư trên thị trường tài chính, chứng khoán. Thế nhưng không phải ai cũng biết chính xác IPO là gì, cùng với đó là những thông tin khác liên quan đến IPO. Vậy nên, trong chuyên mục hôm nay, Tax Plus sẽ cung cấp những điều cần biết về IPO.

Định nghĩa IPO là gì?

IPO là viết tắt của từ: Initial Public Offering

IPO là viết tắt của Initial Public Offering, mang ý nghĩa “lần đầu phát hành ra công chúng”. Nó biểu thị hình thức huy động vốn của công ty từ công chúng. Mấu chốt của hình thức này là thông qua phát hành cổ phiếu lần đầu rồi đưa lên sàn chứng khoán.

Trong đó, công chúng được nhắc đến là các nhà đầu tư sẵn sàng mua cổ phiếu của công ty trên sàn chứng khoán. Lúc này công ty phát hành sẽ trở thành công ty đại chúng. Công ty đại thường có hàng ngàn cổ đông và phải tuân thủ quy tắc, quy định nghiêm ngặt.

Khi niêm yết, công ty sẽ phát hành cổ phiếu với một mức giá nhất định. Tổng giá trị của cổ phiếu sẽ bằng giá trị thị trường của công ty thời điểm đó. Nếu công ty hoạt động hiệu quả và có tiềm năng phát triển mạnh mẽ. Giá cổ phiếu của công ty có thể tăng gấp đôi hoặc gấp 3 lần, thậm chí hơn thế nữa. Điều này giúp cho một công ty nhỏ bé có thể thành gã khổng lồ.

Mục đích các công ty tiến hành IPO là gì?

Ngày càng có nhiều doanh nghiệp tiến hành IPO và trở thành các công ty đại chúng. Bởi hoạt động này đem lại rất nhiều lợi ích hấp dẫn.

Các công ty thực hiện IPO với mục đích chủ yếu và lớn nhất là huy động vốn. Do đó có thể kết luận nếu một công ty cần mở rộng kinh doanh bằng cách tiến hành IPO. Hoạt động IPO không những mang đến hiệu quả huy động vốn cao mà còn rất nhanh chóng. Theo đó, sau khi cổ phiếu lên sàn, công ty sẽ nhanh chóng huy động thành công vốn đầu tư.
Đặc biệt các công ty luôn chọn IPO bởi hoạt động này mang đến rất nhiều lợi ích khác. Chẳng hạn như IPO giúp công ty tăng vị thế, uy tín trên thị trường. Các thương vụ IPO sẽ thường thu hút nhiều sự quan tâm của công chúng và được nhắc nhiều đến. Từ đó tạo dựng niềm tin uy tín với đối tác, nhà đầu tư.
Ngoài ra, IPO mang đến lợi thế cho công ty trong quá trình huy động vốn về sau để phát triển. Lần IPO đầu tiên thành công sẽ giúp công ty dễ dàng hơn trong những lần gọi vốn tiếp theo.
IPO giúp công ty thu hút nhân viên, tài năng lãnh đạo cho công ty. IPO được xem là kênh để cổ đông, nhà đầu tư ban đầu thoái vốn thời gian dài đầu tư.
Cùng với đó, IPO có thể giúp đơn giản hóa hoạt động mua bán, sáp nhập.

🆘 Xem thêm

Điều kiện để được tiến hành IPO là gì?

ipo 3

Các công ty trong quá trình mở rộng kinh doanh thì phát hành IPO là rất cần thiết. Tuy nhiên không phải công ty nào cũng đủ điều kiện để tiến hành IPO. Vậy điều kiện để một công ty được phát hành cổ phiếu lần đầu tại Việt Nam là gì? Các bạn hãy xem những tiêu chí sau (theo Luật Chứng khoán 2019):

Vốn: Công ty phải đạt mức vốn điều lệ là 30 tỷ đồng. Con số này được tính theo giá trị trên sổ sách kế toán tại thời điểm đăng ký IPO.
Kết quả kinh doanh: Doanh nghiệp phải hoạt động có lãi trong 2 năm liền trước năm đăng ký IPO. Và tính đến thời điểm IPO, doanh nghiệp không có lỗ lũy kế.
Có phương án hoạt động cụ thể: Doanh nghiệp cần phải có phương án sử dụng vốn huy động được từ IPO. Trong đó, phương án này đã được hội đồng cổ đông xem xét và thông qua.
Thành viên cấp cao của công ty phải có kinh nghiệm quản lý kinh doanh.
Công ty phải có những tổ chức tư vấn, bảo lãnh trong việc thực hiện IPO. Chúng thường là cá công ty chứng khoán.
Công ty phải dành ít nhất 20% cổ phần cho các nhà đầu tư đại chúng bên ngoài. Trong trường hợp vốn điều lệ của doanh nghiệp lớn hơn 1000 tỷ, thì tỷ lệ này không dưới 10%.

Xem thêm: Hợp đồng lao động & thỏa ước lao động tập thể khác gì?

Rủi ro khi tiến hành IPO mà doanh nghiệp phải đối mặt

Bên cạnh những lợi ích thì doanh nghiệp cũng phải đối mặt với nhiều rủi ro khi IPO. Phát hành cổ phiếu làm phát sinh nhiều chi phí và tạo ra gánh nặng mới cho doanh nghiệp. Cụ thể quá trình IPO thường tốn kém về tài chính, thời gian và công sức.

Về tài chính: Các công ty thường phải trả cho các tổ chức tư vấn và bảo lãnh một khoản phí. Chúng có thể từ 3 đến 7% số tiền huy động vốn được từ IPO.
Ngoài ra, nhân viên và bộ phận quản trị công ty cũng mất nhiều thời gian, sức lực. Công sức này dành để chuẩn bị hồ sơ tài liệu theo luật quy định. Và tổ chức các buổi giới thiệu gặp gỡ nhà đầu tư.
Thêm vào đó, hoạt động kinh doanh điều hành nhiều khả năng bị ảnh hưởng. Các công ty phải công khai minh bạch bản báo cáo tài chính theo định kỳ. Điều này có thể gây ảnh hưởng lớn đến tình hình kinh doanh và vốn của công ty.

IPO ảnh hưởng đến sự “tồn vong” của doanh nghiệp

Không những vậy, IPO còn tiềm ẩn rủi ro cực kỳ nguy hại khác, ảnh hưởng trực tiếp đến sự “tồn vong” của doanh nghiệp nếu công ty không có phương án hợp lý.

Trước đây chỉ có những công ty tư nhân với nền tảng tài chính mạnh mới có thể IPO. Tuy vậy thì những công ty này cũng không dễ dàng được lên sàn chứng khoán. Hiện nay, sự bùng nổ của Internet đã thay đổi tất cả điều này. Các công ty có thời gian hoạt động chưa lâu, không có thế mạnh tài chính vẫn có thể IPO. IPO được tiến hành bởi công ty mới nổi nhằm mục đích tìm kiếm cơ hội mở rộng kinh doanh.

Phần lớn doanh nghiệp này hiện chưa tạo ra lợi nhuận, hoặc chưa có kế hoạch tạo ra lợi nhuận trong thời gian chớp mắt. Do vậy, những công ty này sau khi nhận được vốn từ IPO dễ xảy ra tiêu pha quá trớn hoặc bỏ túi riêng thay cho việc đầu tư và phát triển doanh nghiệp. Trong trường hợp này, các công ty sẽ bị nghi ngờ về mục đích IPO. Chúng sẽ bị quy chụp mục tiêu IPO là để làm đầy túi của người sáng lập. Thay vì làm gia tăng lợi ích, giá trị lợi nhuận chung của toàn bộ cổ đông. Điều này đồng nghĩa với tạo ra một chiến lược thoái vốn. Vì vậy, IPO cũng sẽ trở thành điểm kết thay vì điểm khởi đầu.

Quy trình thực hiện IPO

Hiện nay, luật chứng khoán 2019 thực hiện siết chặt các quy định thực hiện IPO để loại bớt những doanh nghiệp nhỏ lẻ chưa đủ điều kiện tham gia. Trong đó vấn đề thủ tục thực hiện IPO cũng yêu cầu chặt chẽ và khó hơn.

Sau đây là quy trình cụ thể thực hiện IPO mà các doanh nghiệp vẫn đang thực hiện trên thị trường:

Trước tiên, tổ chức phải lấy ý kiến đưa ra trong đại hội đồng cổ đông cùng kế hoạch thực hiện IPO chi tiết. Trong đó cần liệt kê chính xác những nội dung gồm mục đích huy động vốn, số vốn cần huy động cụ thể, số lượng và loại chứng khoán muốn phát hành, đối tượng được phân phối số vốn huy động.
Tổ chức thành lập Ban Chuẩn Bị sau khi đã thống nhất ý kiến trong đại hội về mục đích và các vấn đề liên quan đến IPO. Sau đó, Ban này chuẩn bị hồ sơ xin phép phát hành chứng khoán để nộp lên cơ quan/ đơn vị có liên quan về hoạt động IPO, lựa chọn tổ chức bảo lãnh phát hành nếu cần, liên hệ với bên thứ ba về tư vấn và kiểm toán để xây dựng phương án phát hành – sử dụng vốn từ IPO.
Định giá chứng khoán chính xác: Mặc dù mệnh giá cổ phiếu theo luật định là 10.000 đồng nhưng giá thị trường có thể thay đổi. Ban Chuẩn Bị kết hợp với bên tư vấn và kiểm toán, tổ chức bảo lãnh tiến hành định giá chứng khoán. Đây là bước quan trọng vì nếu giá cao thì chào bán khó khăn, giá quá thấp thì vốn huy động không đủ, gây thiệt hại cho tổ chức.
Tổ chức xác nhận các báo cáo tài chính và hoàn tất hồ sơ hợp lệ. Việc xác nhận báo cáo được thực hiện bởi các công ty kiểm toán, song song bản thân doanh nghiệp có thể kiểm toán nội bộ. Sau khi đầy đủ hồ sơ thủ tục và giấy tờ thì nộp lên ủy ban chứng khoán.
Sau khi nộp hồ sơ, doanh nghiệp đợi bên ủy ban kiểm tra và xác nhận, đưa ra câu trả lời chấp nhận hay từ chối phát hành chứng khoán.
Thông báo phát hành chứng khoán ra công chúng: Sau khi nhận được sự đồng ý của ủy ban, công ty cần thông báo tin này lên phương tiện truyền thông đại chúng bản cáo bạch chính thức, thời gian thực hiện phân phối cùng những thông tin liên quan.
Sau đợt phát hành cần có báo cáo kết quả: Tổ chức sẽ đăng ký lưu trữ, thanh toán và chuyển giao chứng khoán tại trung tâm lưu ký VSD cùng ủy ban chứng khoán, đồng thời đăng ký vốn với cơ quan có thẩm quyền.

Xem thêm: Thẻ tín dụng doanh nghiệp là gì? Hạn mức thẻ cao nhất là bao nhiêu?

Hồ sơ đăng ký gồm giấy đăng ký chào bán lần đầu ra công chúng, bản cáo bạch, điều lệ công ty, quyết định thông qua của cổ đông, văn bản cam kết, cam kết bảo lãnh nếu có, hợp đồng xác nhận tư vấn hồ sơ đăng ký IPO, văn bản xác nhận của ngân hàng nơi mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu khi chào bán của tổ chức,…

Cách thức chào bán cổ phiếu IPO

Hiện nay, có rất nhiều phương thức chào bán cổ phiếu IPO ra thị trường, trong đó gồm:

Chào bán thông qua hình thức bảo lãnh cam kết.
Đầu giá theo kiểu Hà Lan – là kiểu đầu giá giảm dần, ai là người quyết định đầu tiên có quyền mua cổ phiếu đó, họ sẽ đợi đến một mức giá chấp nhận mới thực hiện quyền mua.
Chào bán tại các sàn giao dịch trong nước như HOSE, Upcom,… hay sàn quốc tế uy tín như XM, IC Markets,…
Chào bán thông qua Internet, tivi.
Chào bán dịch vụ với cam kết trách nhiệm cao nhất.
Chào bán theo hình thức doanh nghiệp tự phát hành.
Mua số lượng lớn sau đó chào bán lại.

Hình thức đấu giá thường được thực hiện tại chính doanh nghiệp phát hành, tổ chức trung gian là công ty chứng khoán hoặc ở trung tâm giao dịch/ sở giao dịch.

Hiện nay việc gia nhập thị trường chứng khoán thông qua IPO của doanh nghiệp bị siết chặt bởi rất nhiều điều kiện, đòi hỏi tổ chức cần chuẩn bị công phu hơn. Đây là sân chơi hấp dẫn kích thích các doanh nghiệp làm ăn chân chính và triển vọng phát triển lâu dài.

Xem thêm: Phong cách lãnh đạo là gì? 10 phong cách lãnh đạo phổ biến nhất

Yếu tố quan trọng giúp IPO thành công

Chúng ta thường nghe nói đến các thương thụ chào bán cổ phiếu thành công đình đám. Nhưng đâu là yếu tố quan trọng làm nên những thương vụ thành công như vậy. Đó chính là: Bảo lãnh phát hành chứng khoán.

Bảo lãnh phát hành chứng khoán là một trong những hoạt động kinh doanh chính của những công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại bên cạnh các hoạt động khác như môi giới chứng khoán, tự doanh chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng khoán.

Đây là việc tổ chức bảo lãnh phát hành cam kết với công ty IPO sẽ thực hiện các thủ tục trước khi chào bán chứng khoán.

Cam kết này bao gồm các nội dung:

Mua một phần hoặc toàn bộ chứng khoán được phát hành để bán lại cho nhà đầu tư.
Mua số chứng khoán còn lại chưa được phân phối hết sau khi kết thúc quá trình IPO.
Hỗ trợ doanh nghiệp phát hành trong việc phân phối chứng khoán ra công chúng.

Việc bảo lãnh phát hành giúp quá trình IPO dễ dàng thành công. Giảm thiểu đáng kể rủi ro thất bại khi lần đầu phát hành ra công chúng. Tăng thêm uy tín, thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia mua bán cổ phiếu.

Alibaba và thương vụ IPO đình đám nhất trong lịch sử

Trước khi tiến hành thương vụ IPO đi vào lịch sử năm 2014 tại Mỹ. Alibaba từng thực hiện thành công IPO tại Hồng Kông năm 2007. Việc này giúp Alibaba thu về 1.6 tỷ USD.

Năm 2014, Alibaba đã niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán New York trong đợt IPO lớn nhất lịch sử toàn cầu. Tại đây, gã khổng lồ này đã huy động được khoảng 25 tỷ USD. Nếu tính cả quyền chọn mua cổ phiếu của các ngân hàng.

Tuy nhiên, nói đến thương vụ IPO Alibaba tại New York, Jack Ma người sáng lập của hãng cho hay: “Mỹ không phải lựa chọn đầu tiên khi ông xem xét địa điểm IPO”. Tập đoàn này niêm yết tại Mỹ do bị sàn giao dịch Hông Kông từ chối. Lý do đưa ra là không chấp nhận việc Jack Ma cũng đồng sự vẫn sẽ quản trị công ty.

Vào tháng 09/2014, Alibaba định giá cổ phiếu trong lần IPO tại Mỹ là 68USD/ 1cp, tương đương giá trị tập đoàn lên tới 168 tỷ đô la Mỹ tại thời điểm đó. Giới đầu tư khi đó vô cùng hào hứng với cổ phiếu này đến mức cổ phiếu Alibaba chốt phiên ngày hôm sau đạt giá 92.7 USD/1cp.

Tuy nhiên, tháng 01/2015, cổ phiếu của hãng đã lao dốc không như kỳ vọng của phố Wall. Điều này đồng nghĩa với việc những nhà đầu tư mua cổ phiếu tại thời điểm IPO đang thua lỗ. Nhưng cổ phiếu của Alibaba đã nhanh chóng tăng trở lại với kết quả kinh doanh vượt mong đợi.

Năm 2018, Alibaba có giá trị vốn hóa khoảng 463 tỷ USD, cổ phiếu tăng khoảng 6,3%. Như vậy, nếu bạn đầu tư 1.000 USD cho cổ phiếu Alibaba thời điểm 09/2014. Thì nó sẽ có giá trị khoảng 1.902 USD vào tháng 8/2018, tăng hơn 90%.